Güneşköy’ü Sürdürelim!!!-1

Blogumuz Sürdürülebilir ODTÜ ama epeydir çok emek verdiğimiz bir başka kuruluşun sürdürülebilirliği tehlikeye girdi. Bu bizi çok üzüyor. Bugünkü konumuz Güneşköy’ün Sürdürülebilirliği üzerine. Bu 22 yıllık bir hikaye o nedenle bu konuda birden fazla yazı yazacağım. Güneşköy 2000 Yılında on ortağın katıımıyla kurulan bir Kooperatif. Güneşköy 2002 yılında ortaklarının parasal katkısıyla Kırıkkale- Ankara sınırında, Hisarköy’ün Çiftlik Mahallesine komşu bir arazi satın aldı. O tarihte arazi fiyatları oldukça ucuzdu. 75 Dekar araziye 20.000 lira civarında para ödendi. Arazi almadan önce iki sene uygun arazi arandı. Hisarköy’lüler hazineye ait bu arazinin satılmasını pek istemediler. Hisarköy kahvesinde köylülerle çok sayıda toplantılar yaptık. O zamanki Muhtar Mehmet Çetin ve bir kaç köylü bizim araziyi satın almamıza onay verdi. Kooperatif araziyi satın aldı. O zamana kadar işlenmemiş, taşlık bir araziydi. Büyük bir kısmı da tepelerden oluşuyordu. İlk yaptığımız işlerden birisi arazinin etrafına basit bir çit çekmek oldu. Çit boyunca 278 adet çeşitli çalı türü bitki ve ağaç diktik. Yaklaşık 2 sene boyunca hafta sonları bazı günler 15-20 kişi giderek arazide taş topladık. Arazide ne su, ne de elektrik yoktu. 2004 yılında Hisarköy’den komşumuz Nezir Bey’in yardımlarıyla ilk binamızı inşaa ettik. Mimar ortaklarımızdan Evren Yılmaz binanın tasarımını yaptı. Bina iki odadan oluşan sonsuzluk şeklinde bir yapıydı. Girişteki bölme mutfak olarak kullanıldı. Oradan geçilen ikinci kısım gerektiğinde konaklanabilecek bir oda şeklindeydi. Binanı çatısı bir külah gibi binaya oturtuldu ve üzeri hasır- bambu ile kaplandı. Her iki odada da 2’şer pencere vardı. Bu binayı yaklaşık 5-6 yıl kullandık.

1996 yılında kurulan Küresel Ekoköy Ağı’nın (Global Ecovillage Network-Europe, GEN Avrupa) her sene farklı bir ekoköyde yapılan toplantılarına ilk Polanya’da yapılan toplantıya giderek başladık. Bu toplantıya 40-45 kişi katılmıştı. 2004 Yılında Güneşköy olarak GEN’e ‘tam üye’ olduk. İki dönem 7 kişiden oluşan GEN Konseyinde görev aldım. Normalde üyeliğe kabul için o ekoköyde devamlı yaşayan 8 kişi olması şartı vardı. Ancak biz avrupada büyük ölçüde yok olmuş, geleneksel bir köye komşu olduğumuzu ve onlarla çalışmalar yaptığımızı söyleyince bizi tam üyeliğe kabul ettiler. Daha sonra her yaz Temmuz ayında yapılan GEN toplantılarına sürekli katıldık. İlk yıllarda sadece üyelerin bir araya geldiği bu toplantılar daha sonra 3 günlük üye toplantısını takip eden 3-4 günlük konferanların eklendiği toplam bir haftaya yayıldı. Konferanslar bize çok şeyler kattı. Biz de kendimizi GEN ailesinin parçası olarak görmeye başladık. Zamanla bu toplantılara katılanların sayısı 450-500 kişiye ulaştı.

2006 Yılında UNDP GEF SGP projesi desteğiyle başlattığımız Biyoyakıt Projesini ODTÜ, Türk Traktör, Ankara Üniversitesi, Kırıkkale İl Tarım’ın destekleriyle sürdürdük. Bitkiler büyürlerken havadan aldıkları karbondioksiti depolarlar. Bitki yakıldığında da havadan aldıkları karbondioksiti geri verirler. Bu bakımdan bitkisel kaynaklı yakıtlar karbon nötr olarak bilinirler. Oysa petrol, doğalgaz ve kömür gibi fosil yakıtlar yakıldıklarında milyonlarca yılda oluşup, depoladıkları karbon dioksiti havaya salarlar ve giderek etkilerini çok hissettiğimiz iklim değişikliğinin önemli etmenlerindendir. SGP Projesi kapsamında yağ oranı yüksek kanola yetiştirdik. Proje kapsamında yağ sıkma makinası da satın aldık. Yetiştirdiğimiz kanola bitkisinin yağını çıkaratarak Türk Traktörün bu proje için Kooperatife verdiği traktörde yakıt olarak kullandık. Bunun için traktöre ek bir ünite satın aldık. Traktöre mazot deposuna ek olarak bir de yağ deposu ekledik. Başlangıçta mazotla çalıştırılan traktör yağı ısıtıyor, ısınan yağ daha akışkan hale geliyor, sonra da yağ yakılarak traktör kullanılıyor. Eklenen ünite kullanılan yakıtın değiştirilmesi için kullanılıyor. Yaklaşık 2 sene bu traktörü yağ yakarak başarılı bir şekilde kullandık. Projenin sağladığı parasal destek ile Güneşköy arazisine elektrik getirdik ve komşumuz Saadet ve Ekrem’in arazilerinde bir kuyu açıp Güneşköy’e su getirdik. Proje desteğiyle arazide duvarları saman balyasından çatısı mandala şeklinde bir bina inşaa ettik. Bu inşaat sırasında bazı günler 50-60 kişi çalıştık. Projede sağlanan parasal desteğin 2-3 misli destek almışız gibi iş başardık. Araçlarda biyoyakıt kullanımı özellikle Amerika’da çok yaygın. Biz bu projede biyoyakıt kullanmayı düşünenlerin arazilerinin sadece yüzde 10’unda yağ bitkisi yetiştirmelerini önerdik. Biyoyakıt için yağ bitkisi yetiştirmek diğer gıda maddelerinin üretimiyle rekabet etmemeli. Bu projeyi başarıyla tamamladık ancak tüm köyde yaygınlaştıramadık. Yağ bitkisi olarak seçtiğimiz kanola yağışa çok hassas, belli bir boyuta gelene kadar yağmur olmazsa ürün vermiyor. Daha sonra aspir ekimi de denedik. Ayçiçeği yağ oranı bakımından kanoladan daha düşük yağ içeriyor ama bizim ykınlarımızda ekimi yapılan bir bitki, benzer şekilde biyoyakıt olarak kullanılabilir.

Daha sonra ekonomik olarak sürdürülebilirlik arayışına geçtik. Buğday Derneği İstanbul’da Cumhuriyet Köyü Yakınındaki bir arazide Topluluk Destekli Tarım (TDT) uyguluyordu. 2006 yılında Ali ile İstanbul’a gittik. Buğday Derneğinin kurucuları Viktor Ananias ve Güneşin Aydemir bizim çok sevdiğimiz iki dostıumuzdu. Karaköy’deki evlerinde bize “Bahçemiz” projesinin her detayını anlattılar, yazılı dökümanlar verdiler. Ankara’ya geri dönünce TDT Projesi olan “Güneşköy Bahçemiz Projesi” hazırlıklarına başladık. 2006 yılında Organik Tarım Sertifikası aldık. Bahçemiz projesi çok başarılı bir şekilde 2022 yılına kadar devam etti. Bu projede önce Hisarköy’den bir çiftçi çalıştı, daha sonra yakınımızdaki Çiftlik mahallesinden iki çiftçi kadın ona eşlik etti. TDT çalışmasında şubat-mart gibi bu çalışmanın çağrı metinleri yaygınlaştırılıp “destekçiler” katılıma davet ediliyor. Mayıs ayında destekçi listesi tamamlanıyor. Bu arada tarla ekime hazır hale getiriliyor, ekimler yapılıyor. Haziran sonu başlayan hasat önce 1-2 kilo ürünle başlayıp daha sonra 10-12 kilograma kadar çıkıyor. Haftada iki gün toplanan ürünler destekçilere ulaştırılıyor. İlk yıllarda adres teslim yapılan bu dağıtım son yıllarda sadeleştirildi ve şehirde belirlenen 4 teslim noktasına indirgendi. Bunlardan ikisine bir gün, diğer ikisine diğer gün paketler bırakıldı. Paketler bırakılınca destekçiler haberdar edildi, gelip paketlerini teslim aldılar. Destekçilerin sayısı seneler içinde 40-100 arasında değişti. Zaman zaman destekçilerden Güneşköy’ü ziyaret edenler, hasat ve paketlemeye yardım edenler de oldu. 2022 Ocak ayında bu projede 11 yıl çalışan Çiftçimiz Celal sağlık kontrolüne gittiğinde kalp damarlarının tıkanık olduğu görülünce bypass ameliyatı geçirdi ve artık çalışamıyarak ayrıldı. Daha sonra bu işi yürütebilecek bir çiftçi bulmamız mümkün olamadı. 2022 yılında TDT projesi yapmaya ara verdik.